84 lata Stowarzyszenia Techników Polskich

84 lata Stowarzyszenia Techników Polskich

7 września 1940 – 7 września 2024

Nieprzerwanie - do chwili obecnej - jako najstarsza polska organizacja w Wielkiej Brytanii. Z okazji tej rocznicy przypominamy historię powstawania Stowarzyszenia

Pierwsze próby organizowania się w czasie wojny…

• Początki Stowarzyszenia sięgają pierwszych miesięcy wojny, kiedy po klęsce wrześniowej wielu Polaków, wojskowych i cywilnych, przedostało się różnymi drogami do Francji, gdzie organizowały się polskie władze państwowe i armia polska. Wśród nich znajdowała się spora grupa inżynierów i techników.
• Odczuwając potrzebę maksymalnego zespolenia wysiłków do dalszego prowadzenia wojny - już w październiku 1939 roku utworzyli oni komitet organizacyjny - celem powołania do życia Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich na Emigracji, a Walne Zebranie odbyło się w listopadzie tegoż roku, posiadając około 300 członków.
• Po kapitulacji Francji w czerwcu 1940 roku, Rząd RP, ocalała część polskich sił zbrojnych i pewna część osób cywilnych przedostali się do Wielkiej Brytanii. Znalazło się tam też wielu inżynierów i techników, którym udało się ewakuować z Francji.
• Na nowym „miejscu postoju” wojennego nie musieli się organizować od nowa. Zastali tam bowiem gotową już formę organizacyjną, bowiem pewna ilość inżynierów i techników polskich przybyła do Wielkiej Brytanii już w pierwszych miesiącach wojny, głównie pracownicy przemysłu lotniczego i ci, którzy znaleźli się na Wyspie w chwili wybuchu wojny utworzyli luźną grupę około 50 osób, dla których łącznikiem był Polski Ataszat Lotniczy w Londynie.
• W dniu 6 stycznia 1940 roku odbyło się pierwsze zabranie organizacyjne przy udziale 36 osób, na którym powołano Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich w Wielkiej Brytanii (SITP), które zgłosiło się do Stowarzyszenia w Paryżu jako jego filia. Lecz po ewakuacji z Francji władz i wojska do Wielkiej Brytanii powstała konieczność przejęcia roli naczelnej organizacji technicznej na uchodźstwie przez SITP w Wielkiej Brytanii.
• Pierwsze Walne Zebranie Stowarzyszenia odbyło się w dniu 7 września 1940 roku w Ognisku Polskim w Londynie w dniu rozpoczęcia przez niemieckie lotnictwo systematycznego bombardowania Londynu, potocznie nazwaną „Bitwą o Wielką Brytanię”.

Ostateczna decyzja. STP jako organizacja centralna

• Walne Zebranie zatwierdziło nazwę „Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii” (STP) i uchwaliło Statut reorganizując Stowarzyszenie jako instytucję centralną, mająca objąć wszystkie lokalne organizacje techniczne, jakie mogły powstać w rożnych krajach pobytu polskich techników.
• W dniu Walnego Zebrania Stowarzyszenie liczyło 220 członków. Pierwszym prezesem Stowarzyszenia został wybrany prof. inż. Stanisław Płużański – przedwojenny dziekan Wydziału Mechanicznego Politechniki Warszawskiej.
• W rezultacie stałego dopływu techników polskich z Kontynentu do Wielkiej Brytanii, po szeregu apelach radia BBC, z nowym Stowarzyszeniem nawiązało kontakt wielu techników w różnych krajach wszystkich części świata.
• Przy końcu wojny Wydział Techniczny Sztabu Naczelnego Wodza (styczeń 1944) posiadał w swoim rejestrze przeszło 5500 techników i inżynierów. Natomiast liczba zweryfikowanych członków STP – od początku istnienia – sporządzona w 1980 roku zawiera 3644 nazwiska.

Ważniejsze osiągnięcia w czasie wojny…

• Warto pamiętać, że STP było nie tylko najliczniejszą i najsprawniejszą polską organizacją społeczną w Wielkiej Brytanii, ale wielokrotnie prześcigało i pod względem liczbowym i wagi gatunkowej i uzyskanych osiągnięć każdą inną organizację społeczną na uchodźstwie.
• Poprzez zaangażowanie Stowarzyszenia doprowadzono do powołania oraz personalne obsadzenie: Wojskowego Instytutu Technicznego, Wydziału Studiów Technicznych Inspektoratu Lotnictwa, Biura Badan Technicznych Saperów, Centrum Wyszkolenia Grup Technicznych, Wojskowego Instytutu Geograficznego i Polskiego Wojskowego Warsztatu Radiowego (PWWR) mającego m.in. związek z przedwojennymi polskimi warsztatami technicznymi AVA z Warszawy zaangażowanymi w rozszyfrowaniu Enigmy, co przyczyniło się do ostatecznego skrócenia IIWŚ.
• Oprócz służby w jednostkach wojskowych, w okresie wojennym ponad 800 członków STP pracowało w przemyśle i w instytucjach technicznych na terenie Wielkiej Brytanii.
• W grudniu roku 1942 roku opracowano nowy statut Stowarzyszenia. Oprócz działalności związanej z wojną, Zarząd Stowarzyszenia powołał do życia komisje, których zadaniem było opracowanie zagadnień dotyczących spraw Polski powojennej, m.in. szkolnictwa technicznego w wyzwolonym kraju.
• Z inicjatywy STP już w tym czasie działała Komisja Akademickich Studiów Technicznych, pod kierownictwem prof. inż. S. Płużańskiego, pierwszego prezesa STP. W roku 1944 inicjatywa STP została uwieńczona powołaniem Rady Akademickich Szkół Technicznych („RAST”) i uruchomieniem Polskiej Politechniki w Londynie. A od 1942 roku działała również Polska Szkoła Architektury przy Uniwersytecie w Liverpoolu. Wykładowcami RAST byli w większości wypadków członkowie STP.

W tej krótkiej informacji zarysowano przykłady bogatej działalności Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii w czasie wojny. Więcej o kolejnych latach można przeczytać w krótkim opisie historii Stowarzyszenia na naszej stronie internetowej pod: „O Nas”/historia oraz w zbiorze 74 numerów 50-letniej publikacji Stowarzyszenia pod: „Nasza działalność”/technika i nauka umieszczonej również w Internecie www.technikainauka.pl.

Do opracowania powyższego przypomnienia początków powstawania STP (obecna angielska nazwa: The Association of Polish Engineers in Great Britain) skorzystano z publikacji Stowarzyszenia pt. Zarys Historii Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii. Autor: Stanisław Portalski, stron 359. Londyn.1995. Dostępna w Bibliotece Polskiej POSKu.